Hersenontsteking wordt ook wel encefalitis genoemd.

Encefalitis is een ontsteking in het hersenweefsel. De grens met hersenvliesontsteking/ meningitis (ook wel nekkramp genoemd) is onscherp, omdat bij encefalitis ook vaak de hersenvliezen ontstoken zijn. Encefalitis kan zowel door een virus als een bacterie veroorzaakt worden. De virale vorm wordt vaak veroorzaakt door herpesvirussen, of door muggen of teken overgedragen virussen. Wordt het veroorzaakt door een bacterie, dan wordt er in de hersenen een abces gevormd. Precies gezegd is een abces een afgekapselde holte gevuld met bacteriën en dood weefsel, dit samen heet dan pus. Een abces kan eigenlijk in het hele lichaam voorkomen, dus ook in de hersenen. Meestal komen ze voor in lichaamsdelen die moeilijk schoon te houden zijn en een trage stofwisseling hebben. Een hersenabces is in Nederland betrekkelijk zeldzaam. Mits er snel een behandeling gestart wordt, hoeft de ziekte niet dodelijk te zijn. In de rest van het verhaal op deze pagina heb ik het voornamelijk over de bacteriële variant.

Ontstaan en voorkomen.

Een abces kan zowel in de grote als in de kleine hersenen voorkomen. Gesteld wordt dat er twee manieren zijn waardoor ze ontstaan:

• Door directe groei vanuit de omgeving. Hierbij gaat het meestal om een oorontsteking. Dan breekt de ontsteking naar de hersenen en wordt daar een abces gevormd. Op deze manier kan het dus ook voorkomen dat door een neusbijholte-ontsteking een abces gevormd wordt. Ook een vreemd ‘lichaam’ zoals een kogel of houtsplinters geven wel eens aanleiding tot een ontsteking. Een zeldzame oorzaak is een aangeboren fistelgangetje van de huid, dat dan via de verbinding naar de buitenwereld tot een abces kan leiden.

• Een hersenabces kan ook ontstaan vanuit ontstekingshaarden die vanuit andere delen van het lichaam worden aangevoerd. Vaak gaat het hierbij om een ontstoken gebit. Dit was bij mij het geval.

Symptomen of verschijnselen.

Iemand die een hersenabces heeft, vertoont dezelfde symptomen als van andere ziektes die ruimte in de hersenen zoals bijvoorbeeld en hersentumor. De patiënten klagen over hoofdpijn, kunnen neurologische uitvalsverschijnselen vertonen of hebben epileptische aanvallen. Ik zelf had alleen de hoofdpijn. Ook kan een patiënt klagen over hoofdpijn, misselijkheid en braken, duizeligheid, onzekerheid (niet stabiel kunnen lopen ed.), en een enkele keer kan een waterhoofd optreden. Ik zelf had dus de hoofdpijn, was misselijk en had last van braken. Lang niet altijd is er sprake van koorts. Bij mij was dat dus wel het geval. Bij een bloedonderzoek is meestal wel te zijn dat er sprake is van een ontsteking.

Onderzoek.

Meestal zal eerst een CT-scan worden gedaan. Dit vaak in combinatie met een bloedonderzoek. Een abces is op de beelden van de scan te zien als een ringvormige structuur met een duidelijke rand. Hieromheen is meestal een hersenzwelling te zien. In enkele gevallen wordt een MRI gedaan. Dan geeft een CT onvoldoende duidelijkheid. Als het niet zeker is dat het gaat om een abces, het kan dan ook gaan om een tumor, zal vaak bij een operatie de diagnose worden gesteld. Deze operatie kan ook nodig zijn om er achter te komen welke bacteriën bestreden moeten worden. Dit was bij mij het geval. In een zeldzaam geval kan er sprake zijn van meer dan één hersenabces.

De behandeling.

Encefalitis is goed te behandelen. Daarvoor zijn drie methodes:

1. Men kan een behandeling met antibiotica starten. Dit kan alleen als het abces nog niet volledig is afgekapseld. Verder is het zo dat medicatie, en dus ook antibiotica, moeilijk kan doordringen in de hersenen. Hierdoor is het nodig dat een abces zo vroeg mogelijk wordt opgespoord en dat de veroorzakende bacterie bekend is. De benadeling bestaat uit het langdurig geven van antibiotica via een infuus. Deze behandeling duurt minimaal 6 weken.

2. Stereotactisch. Hierbij wordt het abces leeg gemaakt door het pus eruit te zuigen. Eventueel zal de holte nog worden gespoeld. Daarna volgt een langdurige antibioticabehandeling. Bij mij duurde deze 8 weken. Deze behandeling wordt voornamelijk gekozen als het abces diep ligt of als er meerdere abcessen aanwezig zijn.

3. Operatief. Deze gaat gelijk die van een hersentumor. Er wordt een luikje in de schedel gemaakt, daarna wordt de harde hersenvlies geopend. De abcesholte wordt geleegd en gespoeld. Eventueel wordt het vreemde lichaam verwijderd. Er kan dan een slangetje (drain) in de holte worden achtergelaten. Ook dan volgt een langdurige antibiotica-behandeling.

De keuze van de behandeling hangt af van de oorzaak van het abces, de grootte, de verschijnselen, de plaats en of er meerdere abcessen aanwezig zijn. soms kiest men ervoor om behandelingen te combineren.

Complicaties.

In grote lijnen zijn de complicaties dezelfde als die van elke hersenoperatie. Een bedreigende complicatie kan zijn wanneer het abces doorbreekt. Hierdoor zou de inhoud van het abces over de hersenen heen komen. Er is dan sprake van een uitgebreide verspreiding van de ontsteking.

Na de operatie.

Na de operatie krijgt de patiënt antibiotica via een infuus. Eventueel daarna nog als tablet of capsule. Meestal krijgt men zeven weken antibiotica. De periode is voornamelijk zo gekozen omdat de hersenen slecht toegankelijk zijn voor medicatie. In deze periode zal er ook gekeken worden of de oorzaak nog behandeld moet worden, zoals een slecht gebit.

Kans op herhaling.

Een hersenontsteking is goed te behandelen. Vrijwel altijd geneest de patiënt volledig. De kans dat de hersenontsteking terug keert, mits ook de oorzaak goed is behandeld, is uit te sluiten. Het litteken dat na een abces overblijft geeft nog wel eens aanleiding tot epilepsie. Dit is met medicijnen goed te behandelen.